پرسش: در غدیم خم یاران پیامبرصلی الله علیه وآله مانند ابوبکر و عمر و عثمان کجا بودند؟
پاسخ: یکی از روایات مشهور و متواتر، حدیث غدیرخم است که آن را 110 صحابی و 84 تابعی نقل کرده و 360 نفر از بزرگان حدیث و تفسیر، آن را در کتابهایشان ذکر کرده‏اند.[1] از این روایت بدست می‏آید که خلفای سه گانه در آنجا حضور داشتند و آن واقعه و رخداد عظیم بدین قرار است:
در سال دهم هجرت که آخرین حج پیامبرصلی الله علیه وآله بوده اکثر اصحاب رسول اللَّه بنا بر نقل بعضی مورخین که تا صدوبیست هزار نفر ضبط نموده‏اند همراه آن حضرت بودند. هنگام بازگشت از حج وقتی به منزلگاه جحفه رسیدند آثار و نزول وحی بر سیمای پیامبرصلی الله علیه وآله آشکار گردید و آیه: "یا ایها الرسول بلّغ ما انزل الیک من ربک..." [2] نازل شد که پس از نزول آیه، آن حضرت به کاروانیان دستور توقف داد و جمع شدند و نماز ظهر با جمعیت انبوه در آن گرمای طاقت فرسا اقامه شد. و بعد، آن حضرت به سخنرانی پرداخت پس از حمد و ثنای خداوند خطاب به مردم فرمود: من از میان شما میروم و دو چیز گرانبها نزد شما به یادگار می‏گذارم. یکی از صحابه با صدای بلند پرسید: ای رسول خدا آن دو چیز گرانبها کدام است؟ رسول خدا در جواب فرمودند: یکی کتاب خدا و دیگری عترت من که اهل بیت من و خانواده من هستند. سپس آن حضرت فرمود: آیا من به مؤمنین از خودشان سزاوارتر و صاحب اختیارتر نیستم؟ مردم گفتند بلی یا رسول اللَّه. پس آن حضرت دست علی‏علیه السلام را گرفت و بلند کرد فرمود: "ای مؤمنین خداوند بر من و من بر شما سروری و ولایت دارم "من کنت مولاه فهذا علی مولاه اللهم وال من والاه و عاد من عاده و انصر من نصره و اخذل من خذله و احب من احبه و ابغض من ابغضه"؛ [3] هر کس من مولی و سرپرست او هستم پس این علی سرپرست اوست خدایا دوست دار هر کس او را دوست دارد و دشمن دار هر کس او را دشمنی کند و یاری کن هر کس او را یاری کند و نابود کن هر کس او را یاری نکند.
طبق نقل شواهد التنزیل در آن روز بعد از اینکه علی بن ابیطالب به ولایت بر امت توسط پیامبرصلی الله علیه وآله معرفی شدند عمر به علی‏علیه السلام گفت: "هنیئاً یا بن ابیطالب اصبحت و امسیت مولی کل مؤمن و مؤمنه".[4] شمس الدین جزری شافعی در کتاب "اسنی المطالب" حدیث غدیر را از قول ابوبکر نقل کرده و می‏گوید: "ابوبکر بن ابی قحافه متوفی 13 هجرت از راویان صحنه غدیر خم می‏باشد".[5] عثمان بن عفان نیز طبق نقل ابن مغازلی از راویان واقعه غدیر خم می‏باشد. [6]
پاورقی
[1] علامه امینی، الغدیر، ج 1، ص 72-60 و151.
[2] سوره مائده، آیه 67.
[3] حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، ج 1، ص 191.
[4] ابن مغازلی در مناقب و جزری در اسنی المطالب، ص 3.
[5] شمس الدین جزری شافعی، اسنی المطالب، ص 3.
[6] الغدیر، ج 1، ص 53، تألیف علامه امینی.