پاسخ : واجبات الهى، دارای مصالح و منافعى است که مکلف با انجام آنها، به آن مصالح و منافع دست مى‏یابد و زمینه رشد معنوى و کمال او فراهم مى‏گردد. در این میان بسیارى از مصالح و منافع عبادات بر بندگان مخفى و پوشیده است؛ از این رو دسترسى به علت اصلى و منحصر به فرد احکام میسر نیست، هر چند با استفاده از آیات و روایات به بعضى از علتها و حکمتهاى احکام به دست مى‏آید.
بنابراین آنچه در پاسخ پرسش فوق مى‏توان گفت این است که:
1 - روزه روح تقوا و پرهیزگارى را در انسان پرورش مى‏دهد و مایه پاکى درون مى‏گردد: «کُتِبَ عَلَیْکُم الصِّیامُ کَما کُتِبَ عَلَى الَّذینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقوُنَ»؛[1] روزه بر شما نوشته شد همان‏گونه که بر کسانى که قبل از شما بوده‏اند نوشته شده، تا پرهیزگار شوید.
2- روزه تحمل گرسنگى و تشنگى زودگذر است و پاداش آن ایمنى از آتش جهنم و برخوردارى از بهشت و نعمت‏هاى بى‏انتهاى الهى و سیراب شدن همیشگى مى‏باشد. پیامبرصلى الله علیه وآله وسلم مى‏فرماید: «اِنَّ فِى الْجَنَّةِ باباً یُقالُ لَهُ الرَّیانُ یَدْخُلُ مِنْهُ الصَّائِموُنَ یَوْمَ القِیامَةِ»؛[2] در بهشت درى است به نام «ریّان» - سیراب شدن - که فقط روزه‏داران از آن وارد بهشت مى‏شوند.
3- روزه موجب وسعت رزق و رفع فقر و تنگدستى مى‏شود؛ چنانکه شخصى خدمت امام کاظم‏علیه السلام شرفیاب شد و عرض کرد: یابن رسول ‏الله فقیر و تنگدست هستم. حضرت فرمود: «صُمْ وَ تَصَدّق»؛[3] روزه بگیر و صدقه بده.
4- روزه از نظر بهداشتى مایه صحت و سلامت بدن مى‏باشد. چنانکه رسول خدا صلى الله علیه وآله وسلم مى‏فرماید: «صوُمُوا تَصِحّوُا»؛[4] روزه بگیرید تا سلامت باشید. امروزه در طب ثابت شده است که بسیارى از بیماری ها همچون مرض قند، بیمارى‏هاى پوستى، کلیوى و یا چربى خون، با امساک از خوردن و روزه درمان مى‏شود.
5- روزه موجب مى‏شود تا روزه‏دار هنگام ملاقات پروردگار خشنود و خرسند باشد. پیامبر صلى الله علیه وآله وسلم می فرماید : «لِلصَّائمِ فَرحَتانِ، حینَ یُفْطِرُ و حینَ یَلْقى ربَّهُ»؛[5] براى شخص روزه‏دار دو شادى است، یکى هنگامى که افطار مى‏کند و دیگرى هنگامى که پروردگارش را ملاقات کند.
به طور کلی توجه به این نکته نیز حایز اهمیت است که روزه از بعد اخلاقى، غرایز را تعدیل و روح انسان را شفاف و پاک و اراده او را قوى مى‏سازد. و از بعد اجتماعى نیز موجب توجه و احسان به دیگران مى‏شود؛ چرا که رنج گرسنگى و تشنگى روزه دار باعث می شود شخص ثروتمند متوجه مستمندان و نیازمندان گردد.
پاورقی
[1] سوره بقره آیه 183.
[2] صحیح بخارى، کتاب الصوم، باب الریان للصائمین.
[3] وسائل الشیعه، ج 7، ص 298 ، کتاب الصوم.
[4] بحارالانوار، ج 93، ص 255.
[5] کنزالعمال، ج 8 ، ص 448، حدیث 23593.