راویان حدیث غدیر

دوشنبه 89 آبان 17 , ساعت 10:41 عصر

پرسش:

راویان حدیث غدیر چه کسانی هستند؟!

پاسخ:

یکی از حوادث مهم تاریخ صدر اسلام، واقعه غدیرخم می‌باشد که شرح آن در بیشتر کتب تاریخ و حدیث آمده است. محقق گرانقدر شیعه، مرحوم علامه امینی در کتاب خود "الغدیر" در شرح اسناد حدیث غدیر،‌ نام یکصد و ده نفر صحابی و هشتاد و چهار نفر از تابعین و سیصد و شصت تن از علما و بزرگانی که این حدیث را در کتابهای خود آورده‌اند،‌ ذکر کرده و همه‌آنان را با ذکر مأخذ از راویان حدیث غدیر بر شمرده است. [1] جالب اینجاست که در میان این اصحاب،‌ نام خلفای ثلاثه هم به چشم می‌خورد. در اینجا به برخی از صحابه که از ناقلین حدیث غدیر هستند، اشاره می‌کنیم :‌

1ـ ابوبکر بن ابی قحافه، خلیفه اول‌ (متوفای 13 هجری)؛ ابن عقده در کتاب الولایه،‌ ابوبکر جعابی در کتاب النخب و منصور رازی در کتاب "حدیث الغدیر" و شمس الدین جزری در کتاب اسنی المطالب، خلیفه‌ اول را از اصحابی که حدیث غدیر را روایت کرده‌اند، شمرده است. [2]

2ـ عمر بن الخطاب خلیفه دوم (مقتول به سال 23 هجری)؛‌ حافظ ابن مغازلی در کتاب مناقب از ابی هریره نقل کرده که عمر بن خطاب گفت:‌ رسول گرامی اسلام فرمود: "من کنت مولاه فعلی مولاه" این روایت را سمعانی نیز در فضائل الصحابه و محب الدین طبری در الریاض النضره و ذخائر العقبی و خواجه محمد پارسا در فصل الخطاب و خوارزمی در مقتل خود و ابن کثیر شامی در البدایه و النهایه و ... از قول خلیفه دوم نقل کرده‌اند.[3] از خلیفه‌ دوم،‌ احادیث دیگری نیز مربوط به واقعه‌ غدیر به صورت‌های مختلف نقل شده است. [4]

3ـ عثمان، خلیفه سوم (متوفای 35 هجری)؛ حافظ ابن عقده در الولایه، منصور رازی در حدیث "الغدیر"، وی را از راویان حدیث غدیر شمرده‌اند؛ ابن مغازلی،‌ خلیفه سوم را جزء صد تن راوی سلسله سند غدیر خود بر شمرده است. [5]

4ـ امیر المؤمنین علی ابن ابیطالب (علیه السّلام): روایت غدیر از قول آن حضرت در کتب ذیل نقل شده است: مسند احمد بن حنبل، مجمع الزوائد هیثمی (ج 9، ص107)؛ تاریخ خلفای سیوطی (ص114)؛ تهذیب التهذیب (ج 7، ص337)؛ نزول الابرار بدخشانی (ص20 و...). [6]

5ـ عبدالله بن عباس: نسائی در خصائص (ص7)؛ احمد بن حنبل در مسند (ج1، ص331)؛ البدایه و النهایه (ج 7، ص337) و مجمع الزوائد (ج 9، ص108) و خوارزمی در مناقب وی را از راویان حدیث غدیر دانسته‌اند.[7]

6ـ عبدالله بن مسعود: سیوطی در الدر المنثور (ج 2، ص298)، قاضی شوکانی در تفسیر خود‌ (ج 2، ص57)؛ آلوسی در تفسیر روح المعانی (ج 2، ص348)؛ خوارزمی در مناقب و جزری در اسنی المطالب (ص4) او را از راویان حدیث غدیر شمرده‌اند.[8]

7ـ عمار بن یاسر: نصر بن مزاحم در کتاب صفین (ص186)؛ فرائد السمطین باب 40 و 58؛ خوارزمی در مناقب و جزری در اسنی المطالب او را از صحابه ‌راوی غدیر شمرده‌اند. [9]

8ـ قیس بن ثابت انصاری: ابن حجر در الاصابه (ج 1، ص305)؛ اسد الغابه، تهذیب التهذیب (ج 7، ص337)؛ کنایه الطالب (ص16)؛ ابن کثیر در البدایه و النهایه (ج 5، ص209) و .... او را از راویان غدیر می‌دانند.[10]

10ـ عایشه دختر ابوبکر هم بنا بر نقل بسیاری از محدثان اهل سنت، یکی از کسانی است که حدیث غدیر را روایت کرده است.[11]

11ـ سلمان فارسی: ابن عقده در حدیث الولایه،‌ جعابی در النخب، جوینی در فرائد السمطین باب 58 و جزری در اسنی المطالب (ص4) او را از ناقلین حدیث غدیر می‌دانند.[12]

12ـ عبدالله بن عمر بن الخطاب هم بنا بر نقل هیثمی در مجمع الزوائد ( ج 9، ص106) و سیوطی در جمع الجوامع و تاریخ الخلفا (ص114) و متقی هندی در کنزالعمال (ج 6، ص154) و بدخشانی در نزول الابرار (ص20) و... از راویان حدیث غدیر است. [13]

همچنین اصحاب بزرگ دیگری، مانند ابوذر غفاری، سعد بن ابی وقاص، زید بن ارقم، ابو ایوب انصاری، سعد بن عباد انصاری، زید بن ثابت، زبیر بن عوام و... همه از راویان حدیث غدیر هستند. [14]

پاورقی

[1] ـ الغدیر،‌ ج 1،‌ ص14ـ 158.

[2] ـ همان، ‌ص16 ـ 17.

[3] ـ همان، ص56ـ57؛ ابن کثیر، البدایه والنهایه، ج7، ص349.

[4] ـ همان، ص56ـ57.

[5] ـ همان، ص53ـ54.

[6] ـ همان، ص54؛ مسند احمد بن حنبل، ج1، ص152.

[7] ـ همان، ص49ـ50؛ المناقب، خوارزمی، ص75.

[8] ـ همان، ص93.

[9] ـ همان، ص56.

[10] ـ همان، 21و 22؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج2، ص473.

[11] ـ همان، ص48.